چگونه خود سازی کنیم ؟

چگونه خودسازى کنیم ؟

چند دستور براى خودسازى از مرحوم علامه طباطبائى

محضر مبارک نخبة الفلاسفة و آیة الله العظمى جناب آقاى طباطبائى ادم الله عمرکم ماشاءالله سلام علیکم و رحمة الله و برکاته .

جوانى هستم 22 ساله ، که تنها ممکن است شما باشید که به این سؤ ال من پاسخ دهید. در محیط و شرایطى که زندگى مى کنم که هواى نفس و آمال و آرزوها بر من تسلط فراوانى دارند و مرا اسیر خود ساخته اند و سبب شده اند که از حرکت بسوى الله ، و در مسیر استعداد خود باز مانم . درخواستى که از شما دارم این است که بفرمائید بدانم به چه اعمالى دست بزنم تا بر نفس ‍ مسلط شوم و این طلسم سوء را که همگان گرفتار آنند بشکنم و سعادت بر من حکومت کند؟ یادآور مى شوم نصیحت نمى خواهم و الا دیگران ادعاى نصحیت فراوان دارند. دستورات عملى براى پیروى لازم دارم . لذا تقاضا دارم پدرانه چنانچه صلاح مى دانید مرا کمک کنید.
امضاء 23/10/1355
جواب علامه به نامه اول : السلام علیکم
براى موفق شدن و رسیدن به منظورى که در پشت ورقه مرقوم داشته اید؛ لازم است همتى برآورده ، و توبه اى نموده ، به مراقبه و محاسبه پردازید. به این نحو که هر روز که هنگام صبح از خواب بیدار مى شوید قصد جدى کنید که در هر عملى که پیش آید رضاى خدا- عزاسمه - را مراعات خواهم کرد. آنوقت در سر هر کارى که مى خواهید انجام دهید نفع آخرت را منظور خواهید داشت ، به طورى که اگر نفع اخروى نداشته باشد انجام نخواهید داد، هر چه باشد. همین حال را تا شب وقت خواب ادامه خواهید داد و وقت خواب ، چهار پنج دقیقه اى در کارهائى که روز انجام داده اید فکر کرده و یکى یکى از نظر خواهید گذرانید.
هر کدام مطابق رضاى خدا انجام یافته شکرى بکنید، و هر کدام تخلف شده استغفارى بکنید. این رویه را هر روز ادامه دهید. این روش اگر چه در بادى حال سخت و در ذائقه نفس تلخ مى باشد ولى کلید نجات و رستگارى است . و هر شب پیش از خواب اگر توانستید سور مسبحات یعنى سوره حدید و حشر و صف و جمعه و تغابن را بخوانید و اگر نتوانستید تنها سوره حشر را بخوانید و پس از بیست روز ار حال اشتغال ، حالات خود را براى بنده در نامه بنویسید ان شاء الله موفق خواهید بود.
والسلام علیکم محمد حسین طباطبائى
توضیح : توبه ؛ پس از آنکه بنده از وظیفه بندگى سر باز زد واجب است هرچه زودتر به درگاه الهى برگردد و از حق تعالى طلب مغفرت و آمرزش ‍ نماید و آمادگى خود را براى فرمانبرى اعلام کند. بر این معنى عقل و عمل گواه و آیات و روایات بسیار است . در قرآن کریم آمده است :
((توبوا الى الله جمیعا ایها المؤ منون ))
((اى مؤ منان همگى به سوى حق تعالى برگردید و توبه کنید.))
امام باقر (علیه السلام ) مى فرماید: کسى که از گناه توبه کند بسان کسى است که اصلا گناهى نداشته است .
مشارطه : آنست که انسان پیش از شروع در کار، با خویشتن شرط و عهد کند که از جاده مستقیم شرع خارج نشود.
خواسته هاى حق تعالى را عمل کند بلکه بر خواسته هاى خود مقدم دارد و هیچگاه از طلب رضاى خداوند و آخرت جوئى غفلت نورزد.
مراقبه : آن است که بنده به هنگام عمل ، حق تعالى را در نظر گیرد و خود را در محضر خداوند بیند و کشیک نفس کشد
که مبادا از فرمان و خواسته مولى سرباز زند و راه دگر گیرد و عصیان ورزد و به لهو و لعب پردازد.

یک چشم زدن غافل از آن ماه مباشید

شاید که نگاهى کند آگاه نباشید

محاسبه : آن است که از خویشتن حساب کشد که فکر و فعل خود به چه صرف کرده و اوقات را چگونه بسر آورده است . امام (علیه السلام ) فرماید: ((از ما نیست کسى که هر روز از خود حساب نکشد پس اگر کار نیکى انجام داده حمد خدا کند و بیشتر انجام دهد و اگر گناهى از او سر زده از خدا طلب آمرزش کند.))

سور مسبحات : پنج سوره اى که با (سبح و یا یسبح ) آغاز مى شود سور مسبحات نامیده مى شود چرا که این سوره ها با تسبیح حق تعالى آغاز مى شود و دو سوره ((اسراء والاعلى )) را که با (سبحان ) و (سبح ) آغاز مى شود داخل آن ندانند.

*************************************************************************************

نامه دوم

بسم الله الرحمن الرحیم

خداوند ان شاءالله خیر دنیا و آخرت عطایت فرماید و با اولیا و انبیا محشورت سازد. برادر عزیز! احساس کمبود زیادى مى کنم هر چه دست و پا مى زنم و تلاش مى کنم و به هر جهت مى نگرم دریا در نظرم وسیعتر جلوه مى کند. نمى دانم در چه مسیرى روى گردانم کدام سفینه را سوار شوم تا به ساحل خوشبختى رسم ؟ از شما برادر عزیز استمداد مى طلبم . نمى دانم مرا چه مى شود؟ مدتى است خود را چنان مى بینم که بر آسمان افکارم ابرهاى سنگین و تیره و تار برآمده و عالم مرا غمناک ساخته اند.

حتى غرشى نیست تا ببارد و آسمانى صاف بینم . عامل این تیرگى چیست نمى دانم ؟ در لابه لاى این حالات فکر مى کنم اگر سؤ ال مرا در این موضوع پاسخ گوئید راحت شوم .

برادر عزیز! با روشن بینى خود و حقیقت خواهى خود اگر بتوانى حالات مرا درک کنید و آنچنان جوابم گوئید که ناخودآگاه جرقه اى در من بوجود آید که تا ابد (مرگ ) روشن باشم . آیا مى توانید راهنمایى کنید تا 1. عاشق خدا شوم 2. عاشق پیامبر شوم 3. عاشق اولیاء خدا شوم . راه چیست و چاره کدام ؟ اگر راز عشق مرا آموزید و معشوق را به نیکى برایم بشناسانى ، اگر دستم گرفته و به کوى عشق رهبرى نمائید و با اشاره معشوق را بنمائید دوان دوان مى روم حتى لحظه اى آرام نمى گیرم . اما چه کنم جاهلم و عاشق نیستم .

استاد عزیز از قرآن جز خواندن (بدون تعارف ) چیزى نمى دانم . با سخنان معصومین تقریبا بیگانه ام . نمى دانم چگونه استفاده کنم ؟ صبر کنم تا رشد علمى بیابم و یا بموازات تحصیل ... طریق استفاده را نیز بیان فرمایید.

جواب علامه طباطبائى به نامه دوم
به عرض شریف مى رساند: نامه شریف دوم زیارت شد. قبلا نیز یک نامه دیگرى رسیده بود که تا کنون پاسخ آن نوشته نشده . اصولا در زمستان گذشته در اثر کسالت مزاج و ناراحتى اعصاب نه تنها نامه جنابعالى ، بلکه نامه هاى زیاد دیگرى که درین مدت رسیده تا امروز براى هیچکدام نتوانسته ام جواب بنویسم . اینروزها که کمى حالم رو به بهبودى است تدریجا جواب مى فرستم . بهرحال عذر گذشته را مى خواهم . عرض کنم روشى که براى ما در همه حال و همه شرایط در حد ضرورت است ؛ روش ‍ بندگى ، و به عبارت دیگر روش خداشناسى است و راه آن طبق آنچه از کتاب و سنت برمى آید؛ همانا یاد خدا و امتثال تکالیف عملى است . یعنى همان مراقبه و محاسبه است که در نامه اولى خدمت تان عرض ‍ شده ؛

فعلا به این ترتیب که هر صبح که از خواب بیدار مى شوید تصمیم بگیرید که خدا را فراموش نخواهید کرد.

آنگاه بطور استمرار خود را در برابر خدا تصور کنید. و شب وقت خواب به حساب کارهاى روز بپردازید. اگر غفلتى شده استغفار و توبیخ نفس ، و اگر نشده حمد خدا بکنید.

و ضمنا براى تقویت ذکر تا چهل روز، روزى هزار مرتبه طرف صبح با توجه تام کلمه طیبه ((لا اله الا الله )) بگوئید حال بندگى که از این روش بدست مى آید الگو و مقیاس همه حالات زندگى است . والسلام علیکم محمد حسین طباطبائى

توضیح : عدد چهل ، و چهل روز در میان اهل معنى دارى ویژگى است . پیامبر ما در 40 سالگى به رسالت مبعوث شد. میقات موسى علیه السلام 40 روز بود. هر کس 40 حدیث حفظ کند، خداوند او را در روز قیامت فقیه محشور فرماید. هر کس 40 روز اعمالش را براى خدا خالص کند؛ حق تعالى چشمه هاى حکمت بر زبانش جارى کند و... و در میان اهل باطن و ریاضت شرعى ، چله (= چهل روز) نشینى مرسوم بوده است .

ذکر ((لا اله الا الله )) ذکر آن است که به یاد محبوب باشى و خود را در حضورش دانى و به فرمانش از دل و جان گردن نهى و از نافرمانیش در بیم و حذر باشى .

امام صادق (علیه السلام ) فرماید:

ذکر خداوند، فقط سبحان الله ، الحمدلله ، لا اله الا الله و الله اکبر گفتن نیست . بلکه بدان معنى است که هرگاه فرمان الهى بر تو وارد شد به کار بندى و هرگاه نهیى رسید آن کار را ترک کنى . لیکن براى تقویت حضور عندالله ، در روایات بسیار به اذکار فراوانى توصیه شده است که بنده بر لب داشته باشد. و چون مرحوم علامه در این نامه به ذکر شریف لا اله الا الله ، توصیه فرموده است از روایات متعدد آن به یک روایت بسنده مى کنیم . پیامبر گرامى ما فرماید: ((نه من و نه هیچ پیغمبرى پیش از من ، پیامى به عظمت لا اله الا الله نیاورده اند.))