خواص درمانی و فواید و مضرات شاتره
از گیاه شاه‌تره می‌توان برای درمان آکنه، بهبود عمل گوارش و هضم غذا، درمان اگزما، آشفتگی معده، درمان کیسه صفرا، عفونت‌های باکتریایی و یبوست استفاده کرد.
شاه‌تره یا شاتره گیاهی است با نام علمی Fumaria officinalis و یا گونه‌های دیگری از جمله f.Vaillantii که از خانواده شاه‌تره است و نام عمومی آن در جهان Fumitory است. گونه اول که گیاه اصلی دارویی آن است بومی اروپا و آسیاست
شاتره
گیاهی علفی است که در فصل بهار در مزارع، باغ‌ها، کنار جاده‌ها و زمین‌های کشاورزی
به‌وفور می‌روید. اغلب روستاییان ظاهر این گیاه را می‌شناسند.
اگر شما هم برای تفریح به یکی از دشت‌های سرسبز حوالی شهر سفر کردید و وسوسه چیدن
این گیاه دارویی به دلتان افتاد، بدانید که این گیاه شاخه‌های ظریف فراوان و برگ‌هایی
با تقسیمات بسیار زیاد دارد.
گل‌های آن کوچک، انبوه و به رنگ سفید مایل به گلی است و به صورت متراکم در کنار هم
قرار گرفته است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ، گل و شاخه آن است.
اگر این گیاه را شناختید و چیدید بلافاصله آن را خشک کرده، قسمت‌های هوایی آن را
با هم مخلوط و دو تا چهار گرم آن را به مدت 10 تا 15دقیقه دم کنید سپس آن را صاف
کرده و قبل از غذا بنوشید. برای آن که از خواص درمانی شاتره بیشترین منفعت را
ببرید، بهتر است آن را گرم بنوشید.
شاتره طبع سردی دارد و در طب سنتی برای درمان بیماری‌های پوستی از آن بسیار استفاده می‌شود.
اسید فوماریک آن برای التیام اگزما موثر است و آلکالوییدهای آن در بهبود بیماری‌های کبدی و صفراوی نافع است و به کبد در نقش سم‌زدایی کمک کرده وخون را تصفیه می‌کند.
وقتی عملکرد کبد مطلوب شود، زردی پوست رفع، سموم بدن دفع، هورمون‌ها تنظیم، تب و سرفه ناشی از گرمی‌ها رفع، التهاب بدن التیام و آشفتگی‌های روحی کم و در نهایت آرامش حکمفرما می‌شود.
عرق شاتره در مقایسه با دم‌کرده آن خواص درمانی کمتری دارد، اما به دلیل دسترسی آسان‌تر مصرفش را توصیه می‌کنیم.
این عرق به دلیل آن که به ترشح آنزیم‌های گوارشی کمک می‌کند، غذا را براحتی هضم کرده و اشتهاآور خوبی است.
مزه مزه آن به جهت ویتامین C فراوان برای استحکام لثه‌ها و غرغره جوشانده آن برای برطرف کردن آفت، زخم‌های دهانی و التهاب زبان مفید است.
تحقیقات اخیر نشان داده است شاتره علاوه بر این خواص درمانی، ضدعفونی‌کننده، آنتی‌هیستامین، ضداسپاسم، کاهنده تپش قلب، معرق، مسهل، مدر، آرام‌بخش و مقوی معده است و عصاره آن در بهبود بیماری‌های قلبی ـ عروقی موثر است.
از گیاه شاه‌تره می‌توان برای درمان آکنه، بهبود عمل گوارش و هضم غذا، درمان اگزما، آشفتگی معده، درمان کیسه صفرا، عفونت‌های باکتریایی و یبوست استفاده کرد
شاه‌تره گیاه خوشه‌ای با شاخه‌های سبز و گل‌های سفید مایل به صورتی رنگ است که میوه‌های کوچک و کروی دارد. شاه‌تره اکثراً در کنار جاده‌ها و یا به عنوان علف هرز مزارع می‌روید و بیشتر توسط کشورهای شرقی اروپا صادر می‌شود. قسمت مورد استفاده آن شامل برگ، ساقه و گل‌هاست که به طور مخلوط با هم استفاده می‌شوند
شاه‌تره‌ای که در بازار ایران است مربوط به دو گونه آخری بوده که با گونه اصلی دارای خواص مشابهی است. شاه‌تره حاوی حدود یک درصد آلکالوئید است که بیش از 3 مورد آن‌ها تعیین فرمول شده‌اند و در نتیجه مشخص شده است که اکثراً از مشتقات بنزیل اینتروکینولین هستند. مهم‌ترین این آلکالوئیدها شامل فومارین (پروتویین)، فوماریلین و سیناکسین هستند. از دیگر ترکیبات مهم آن می‌توان فلاوونوئیدها و اسیدهای گیاهی به ویژه اسید فوماریک و موسیلاژ را نام برد
این گیاه برای تسکین درد، بند آوردن خونریزی، سم‌زدایی از بدن، درمان بیماری‌های انگلی و درمان یبوست سودمند است
بهترین زمان برداشت گیاه در فصل بهار و بعد از زمان گل‌دهی است که گیاه به طور کامل رشد کرده است. با توجه به این که گیاه در همه مناطق به طور همزمان رشد نمی‌کند لذا نمی‌توان زمان کاملاً مشخصی را جهت جمع‌آوری آن ذکر کرد. در ایران فرآورده صنعتی از این گیاه وجود ندارد، ولی در بعضی از کشورها محصولاتی به شکل قطره از عصاره این گیاه به صورت منفرد و یا مخلوط با گیاهان دیگر تهیه شده است
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
پزشکان اروپایی و آمریکای شمالی «شاه‌تره» را در گروه گیاهانی قرار می‌دهند که مصارف درمانی متنوعی دارند زیرا این گیاه برای تسکین درد، بند آوردن خونریزی، سم‌زدایی از بدن، درمان بیماری‌های انگلی و درمان یبوست سودمند است. همچنین برخی از پزشکان آلمانی و فرانسوی این گیاه را به عنوان دارویی موثر برای تصفیه خون تجویز می‌کنند
* مهم‌ترین مصرف این گیاه برای برطرف کردن بیماری‌های پوستی مانند اگزماست که این اثر را مربوط به وجود اسید فوماریک موجود در آن می‌دانند. اسید فوماریک ماده‌ای است که به میزان قابل‌توجهی در این گیاه وجود دارد و در سال‌های اخیر آن را به طریقه مصنوعی نیز تهیه می‌کنند که در بعضی از داروها نظیر داروهای پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی) مصرف می‌شود. از عصاره گیاه شاه‌تره می‌توان در کنترل علائم بیماری مزمن پوستی پسوریازیس نیز استفاده کرد
* شاه‌تره مانع عفونت بدن می‌شود
* شاه‌تره با افزایش تعریق بدن به کاهش تب کمک می‌کند
* این گیاه که خاصیت آنتی‌هیستامینی دارد کاهش‌دهنده تپش قلب، ضداسپاسم، ضدورم، ادرارآور، آرام‌بخش و پایین آورنده فشارخون بالا نیز می‌باشد
* در طب عوام به عنوان ادرارآور و مسهل مصرف می‌شود
* یکی از خواصی که از نظر علمی برای این گیاه اثبات شده است صفرا آوری آن است، به همین دلیل آن را از زمان قدیم برای رفع مشکلات صفراوی مصرف می‌کرده‌اند. البته آلکالوئید پروتوپین آن می‌تواند در مواردی باعث کاهش صفرا شود
روش مصرف
تهیه چای: به 4-2 گرم از خشک‌شده این گیاه (مخلوط برگ، ساقه و گل) یک لیوان آب جوش افزوده و 15 دقیقه بگذارید بماند، سپس آن را صاف نموده و گرماگرم قبل از غذا میل کنید.
می‌توان روزانه تا سه نوبت این مقدار را (صبح، ظهر، شب) تکرار کرد.(جمعاً می‌توان روزانه 12-6 گرم گیاه که معادل حدود سه لیوان محصول صاف شده است را مصرف کرد.)
* شاه‌تره گیاهی است که نمونه خشک آن در بازار موجود است و به شکل طبیعی خردشده و ریز است، لذا می‌توان مستقیماً آب جوش را روی آن ریخت و نوشیدنی تهیه کرد.
* توصیه می‌شود دم کرده شاه‌تره را گرم بنوشید، زیرا با سرد شدن محلول بعضی از مواد موجود در آن رسوب می‌کند (این موضوع در مورد اکثر گیاهان صادق نیست و می‌توان محلول تهیه‌شده از آن‌ها را سرد هم مصرف کرد.)
* در بسیاری از موارد عرق شاه‌تره مورد استفاده است، درحالی‌که بسیاری از خواص موجود در این گیاه با توجه به روش تهیه‌ای که ذکر شد در محلول باقی می‌ماند؛ بنابراین عرق شاه‌تره برخی از این خواص را با مقدار مصرف عادی ذکرشده، دارا نیست.
نکات و مضرات شاتره
* باید به خاطر داشته باشید که مصرف مقادیر زیاد عرق شاتره ممکن است باعث لرز، تشنج و حتی مرگ شود
* در مورد مصرف شاه‌تره در طول دوران بارداری و شیردهی اطلاعات متناقضی وجود دارد و بهتر است در این دوران مصرف نشود
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
